Catavento ou Viraventos

O movemento impresiona sempre aos máis pequenos e aos maiores tamén. Temos visto en calquera horta, para escorrentar os paxaros, aparellos semellantes a este xoguete. Nunca faltou algo parecido e, se cadra, máis ruidoso ca este no medio dos tirabeques, nabos da semente, guindeiras, cerdeiras, …

O movemento impresiona sempre aos máis pequenos e aos maiores tamén. Temos visto en calquera horta, para escorrentar os paxaros, aparellos semellantes a este xoguete. Nunca faltou algo parecido e, se cadra, máis ruidoso ca este no medio dos tirabeques, nabos da semente, guindeiras, cerdeiras, … para que os paxaros non puidesen acceder, en principio, con facilidade a engulir estes froitos ou sementes. Eran as martabelas dos maiores as que inspiraron estas argalladas para xogaren, aínda que non fixesen ningún ruído, si procuraban sempre o lugar de onde proviña o vento para funcionaren, de aí o seu nome.

Algo semellante a este brinquedo tense visto nas Illas Baleares, aínda que as plumas ían fixadas a un anaco de cortiza e este conxunto espetado cun alfinete ou cravo e denominábano molinet de plomes. A algo parecido en Portugal chamábanlle catavento, viravento ou corrípio, aínda que feitas as aspas doutro
material. No resto do Estado é coñecido, xeralmente, co nome de veleta.

ASÍ SE FAI

Collemos a cana de 25 cm e, a uns 8 cm da parte máis estreita, facémoslle unha pequeniña fenda ou rebaixe. É aconsellable que esta cana, na súa parte máis gorda, remate en nó que puiremos o mellor posible, para que o rozamento, ao xirar, sexa mínimo. Deseguido, collemos a de 30 cm e pola metade facémoslle outro rebaixe. Estes rebaixes fanse porque a cana esvara moito, entón , unha vez feitos, encaixan mellor unha na outra e, ao amarrárense, xa non se moverán. Esta cana, na súa parte máis gorda, non debe rematar en nó, para logo espetar o pau que suxeita a roda do catavento. Xa amarradas ambas as canas, collemos 8 plumas, as máis igualadas, e apartámolas para despois. As 4 restantes amarrámolas fortemente na parte estreita da cana horizontal de 30 cm. Agora mesmo temos feita a armazón central do conxunto. Collemos o pau de 10 cm e, deixando uns 2 cm, rebaixamos o resto coa navalla, quedando semellante á figura dun cravo, ata que entre xusto no extremo da cana contrario ás plumas. Coa cuncha da xiba, na súa parte máis gorda, facemos unha roda. Na parte central facémoslle un burato con este pauciño que acabamos de preparar. A seguir, collemos as 8 plumas, anteriormente apartadas, e espetamos unha delas en calquera parte do exterior da roda. Outra oposta a esta e outras dúas perpendiculares ás anteriores. As 4 restantes colocámolas no medio e equidistantes entre as 4 anteriores. Xa temos feito o rodicio do viraventos. Sería bo espetar as plumas unha miguiña inclinadas para que xire mellor. Para rematar o proceso, procedemos a encaixar todas as pezas. Primeiro metemos o pauciño polo burato da roda da xiba e encaixámolo no extremo da cana que leva as plumas. Despois poñémolo a funcionar espetando na area a cana máis grosa e no tubo superior encaixamos o conxunto enteiro. É moi importante que esta cana, que serve de base, estea dereitiña para que o catavento xire ben co vento.

De queremos simplificar a montaxe, na cana transversal introducimos unha metade de rolla de cortiza, previamente furada, uns 6 cm, introducimos o rodicio e logo a outra metade da cortiza. Así entre ambas queda a roda do catavento, preparado para funcionar.

Chiar