publicidade hoxe
Pedro Feijoo, “narrativa e música da man” - Cabecera

Pedro Feijoo, “narrativa e música da man”

recibido-na-libreria-negra-y-criminal-en-barcelona

Pedro Feijoo Barreiro (Vigo, 1975) é un escritor galego que irrompeu nestes últimos anos na nosa literatura con dúas novelas que son do máis lido da nosa narrativa. Coa primeira novela Os fillos do mar xa foi finalista do Premio de Novela Xerais do 2011 e nestes intres a súa segunda novela A memoria da choiva está a bater todos os rexistros de vendas. Mais, Pedro Feijoo non só é coñecido polo seu labor literario senón que tamén ocupa un lugar prominente na música, sendo compositor, produtor… tendo que salientarmos o seu labor a prol do grupo “Lamatumbá”.

Amigo Pedro, ti que tes bastante presente a memoria histórica, tiveches que agardar tres días para veres a luz tras a morte de Franco para te asegurar por un lado de que efectivamente morrera e polo outro de que ti non tiveras que ser un galego máis daquela “longa noite de pedra”…

Bueno, supoño que si. Tanto é así que, sempre que sae ese tema, eu sempre me presento como un dos primeiros produtos da democracia en Galiza (ben, “subproduto”, en realidade…).

Álvaro Cunqueiro bebeu historias na botica familiar, ti no “Faro de Vigo” en teu avó e no propio Cunqueiro… Narrar historias é tan simple como escoitar a verdadeiros mestres ou cómpre ter inventiva e dotes de narrador para lles dar forma a esas historias?

A ver, antes de nada creo que o que habería que ser é moi arrogante para con tan só dúas novelas ao lombo atreverse a pontificar sobre a “simplicidade” do feito narrativo. Comprendendo pois que falo nada máis desde a miña pequena experiencia, unha das poucas cousas que si teño claras é que o primeiro e imprescindible é ter “algo que contar”, unha idea clara que queres transmitir, xa sexa a necesidade de traballar por recuperar a nosa memoria, a de protestar contra a manipulación e apropiación da nosa cultura, ou sobre algo tan simple (pero esquecido neste país…) como a necesidade humana de rir. Iso para empezar.

A seguir, necesitamos atopar algo bastante máis complicado: o “como”, a túa voz propia. Pero, polo que teño entendido, “esa xa é outra historia…”

lectura-pregon-feira-libro-vigoVigo vai ser un espazo fundamental especialmente da túa vida e d’Os fillos do mar. Con que Vigo te sentes máis identificado, aquel que non coñeciches e que che tiveron que contar ou ben o Vigo de despois do 75?

Curioso, curioso… Supoño que a resposta máis evidente é, claro, o Vigo posterior a 1975, por ser o que eu vivín, mamei e coñecín. Pero… En realidade vai un monte de anos que xa non vivo en Vigo, o que me fai pensar se esa cidade que eu dou por “actual” non será en realidade unha outra idealización, unha especie de “ensoñación” construída por min, onde se mesturan os recordos, as intencións e os meus desexos de cidade… E, se isto é así, entón tampouco é difícil comprender que non me resulte nada complicado empatizar con aquel outro Vigo, a cidade de Paczevich, a vila pola que se paseaban Verne e Mata Hari, as rúas polas que Castelao e Paz Andrade conversaban sobre unha Galiza futura, o son do novo tranvía, o reloxo do Cable Inglés, o baile da Alameda, as liortas entre o “Galicia”, “El Pueblo Gallego” e o “Faro de Vigo”… Non sei, supoño que é algo que levo no ADN.

Vigo e a sociedade viguesa sempre xirou ao redor da industria e dunha burguesía, normalmente foránea, allea á propia sociedade autóctona. Foron aqueles “altos muros das casas burguesas” os que levaron a unha rotura social que tamén vai aparecer claramente na túa novela?

Eu non acabo de ver clara esa ruptura en realidade, xa que, de non ser por esa primeira burguesía, a cidade non tería pasado de ser un soño, un proxecto, lonxe da realidade que aínda hoxe, malia estar case esquecida, podemos seguir tocando… Paczevich non tería chegado a Vigo de non ser pola teimosía do Conde de Torrecedeira. Supoño que ti te refires máis á esoutra burguesía, a catalá, que chegou aquí polo negocio das conserveiras. Pero é que, curiosamente, o pobo tamén asumiu eses “altos muros” como parte do trato. Non é que fose unha ruptura, é que era o normal. Eu crecín nesas mesmas praias de Canido das que falo en Os fillos…, e recordo perfectamente a normalidade coa que os veciños falaban dos Masso, dos Curbera, dos Albo… Aqueles muros eran tan normais como os portais das súas casas. Era parte do trato.

con-ameixeiras-na-feira-do-libro-de-ourenseNestes momentos hai un gran auxe da novela negra na nosa literatura (Domingo Villar, Miguel Anxo Fernández…). Como ves este xénero, do que tamén participas, e como analizarías o seu percorrido desde aquel comezo con Crime en Compostela?

Véxoo con alegría, xa que como pouco é sinal de normalización. Quero dicir: eu non estou disposto a tragar nin unha soa liña dese discurso tan e tan repetido por parte das autoproclamadas elites da nosa cultura arredor das “especificidades e particularidades do noso sistema literario”, do mesmo xeito que tampouco comungo con todas esas chorradas que soltan sobre iso de que aquí non temos ningunha necesidade de importar “formatos de fóra”, nin moito menos ter os nosos propios best-sellers, ou todas esas estupideces sobre “deixarse contaminar pola moda da novela negra nórdica”, porque aquí xa temos formas propias, autóctonas… Vamos, como se a poesía a inventásemos nós! Manda carallo… Se ese “sistema literario” seu non lle ofrece cabida para estoutros formatos, entón é que non é un sistema literario nin tan bo nin tan san. Por iso, cando vexo que cada vez o público (que en realidade é o único soberano, por moito que toda esa xente se empeñe en vivir de costas a el) vai apertando con máis e máis ganas todas estas propostas, eu non podo menos que ir sentindo alivio. Alivio e alegría, por ir comezando a deixar atrás ese sistema do que che falaba, elitista, hermético e endogámico. Os traballos de Domingo, de Miguel Anxo ou, moi especialmente, de Diego Ameixeiras son osíxeno para todos nós. Pero ollo: estas propostas parécenme tan interesantes como tamén o son o traballo de Ledicia Costas na anovación da literatura infanto-xuvenil, o de María Reimóndez na anovación do feminismo en Galiza, ou como tamén o son os libros de cociña dos Larpeiros. Nun sistema literario forte e normalizado ten que haber, por definición, lugar para todo tipo de propostas.

presentacion-de-os-fillos-do-mar-en-santiagoOs personaxes das túas obras son personaxes do pobo, personaxes galegos coas características propias (un arquitecto especialista en construción de galiñeiros e chiringuitos, un psicanalista que actúa de tertuliano…). Está en detalles coma estes, ademais da propia linguaxe que empregas, unha técnica para unha maior comunicación escritor-lector?

A ver, por partes: como sempre digo para min a comunicación entre o escritor e o lector é absolutamente fundamental. Xa o dixen aí atrás, foron demasiados os anos que botamos de costas á xente, e terribles as súas consecuencias. Agora ben, sobre isto que ti me dis dos meus personaxes… Pois a verdade é que nunca o pensara como tal. O único que sucede con respecto a iso é que así é como vexo eu a vida!

É que eu non creo nesoutro tipo de personaxes, o heroes terriblemente guapísimos que sempre teñen a resposta correcta no momento preciso… Non, nin moito menos. O día a día está cheo de anti-heroes, de pequenos fracasos cotiáns que, malia todo, seguen saíndo adiante. Xa me gustaría a min ser quen de dar a resposta exacta cando alguén vén tocarche as narices! Pero a realidade non é así, senón máis da outra forma. E supoño que por iso a xente se identifica como o fai cos meus personaxes: porque parecen máis de verdade.

E é máis: para min en realidade non son anti-heroes (esa é unha etiqueta que alguén lle puxo aos meus “fillos”), senón xustamente todo o contrario: coa que está caendo, para min esa xente son os verdadeiros heroes (tal como o conto na primeira páxina de Os fillos do mar, en realidade), fulanos capaces de chegar íntegros ao momento se de meteren na cama cada día, e seguir tentándoo ao día seguinte. Toda unha heroicidade!

Na nosa literatura estamos demasiado afeitos a comparar, a dicir que un escritor ou escritora bebeu de… Cantas veces tiveches que escoitar que a túa narrativa está moi influenciada de Domingo Villar, de Eduardo Mendoza…?

Home, supoño que é un pouco cedo para dicir que eu (ou calquera) está influenciado por Domingo Villar… Eu respecto moito o seu traballo, moitísimo. Creo que a Domingo se lle debe, como pouco, o rematar de lembrarnos a todos que aí fóra hai un público enorme, centos de milleiros de persoas, que non teñen ningún problema por ler este tipo de historias e facelo en galego. Esa é a débeda que temos con Villar, por moito que ninguén queira recoñecelo. Pero, deixando isto claro, de aí a falar de “influencia”… haiche un mundo!

Non, nin Domingo Villar é ningunha influencia para min, nin ninguén mo dixo nunca. Non tería problema en recoñecelo se así o fose, do mesmo xeito que eu son o primeiro en falar dunha influencia moi grande do traballo doutros autores, xente como (esta vez si) Eduardo Mendoza, no sentido de relacionar unha obra cun espazo, ou de mesturar drama e humor. E do mesmo xeito poderiamos falar doutra grande colección de influencias, nomes que van desde Verne a Tom Sharpe, de Cunqueiro a Douglas Adams, Wodehouse, Hornby…, ou moitas outras non necesariamente literarias: de feito, a miña concepción do mundo non sería a que é se non estivese enchoupada (asolagada, diría eu!) no traballo de Groucho Marx ou, sobre todo, Woody Allen.

Agora ben, se tivese que dar unha medalla de ouro á miña maior influencia, esa sería, obviamente, para Suso de Toro. Eu nin sequera estaría aquí agora, respondendo a esta entrevista, se o traballo de Suso primeiro, e o propio Suso despois, non se tiveran cruzado na miña vida.

presentacion-a-memoria-da-choiva-en-pontevedraMiguel Anxo Fernández na obra Bícame, Frank mete na trama unha obra de Cabanillas, ti n’A memoria da choiva versos de Rosalía de Castro… Que se pretende con esta “metaliteratura”?

O único que eu pretendo é chamar a atención do público sobre a nosa propia cultura. Quixen construír un thriller na liña de películas como “Seven” ou “El silencio de los corderos”, si, pero tomando como base o noso patrimonio. O do thriller non era en realidade máis que unha escusa para falar do noso. Algo así como o envoltorio máis acaído para o que realmente quería contar. Como sempre digo, a miña intención é que pareza que non teño máis intención que entreter…, pero intentando que, unha vez remates a última páxina, leves contigo algo que, en realidade xa era teu de antes: a túa historia, o teu país, a túa cultura. Mmm, como era…? Docere et delectare? ;)

Para construír esta historia, eu podería ter dito “Lorca”, podería dicir “Ernesto Guerra da Cal”, podería falar de “Alofonía”, ou mesmo podería ter construído unha trama co pasado “azul” de Filgueira Valverde. Pero tería que contextualizar moito material antes, facer un traballo denso de máis para que todo o público (que, como dixen aí atrás, son moitos milleiros máis dos que os da elite nos queren facer pensar) estivese preparada para xogar con aquilo do que estamos falando. Sen embargo, seu eu digo “Rosalía”, ao momento sabemos todos de quen e de que estamos falando. Ou polo menos iso é o que pensamos… E aí está o truco: con Rosalía ao momento establecemos unha lingua franca na que todos nos imos entender… por moi sorprendente que sexa o resultado final.

Hai outra característica adoito presente na novela negra e é a retranca, os personaxes depositarios de fonda ironía (o aragonés de Domingo Villar, Frank Soutelo, Simón Varela…). É este outro argumento para o escritor facerse co lector ou ben é para buscar unha antítese entre o serio dun argumento, dunha investigación, e o humor tan presente na nosa sociedade así amosar as dúas realidades cotiás?

Non sei cal será o pretexto nos autores e exemplos que ti citas, pero desde logo no meu caso non é nada diso. É, simplemente, unha cuestión de absoluta naturalidade, e algo que xa dixo no seu momento Suso de Toro con moita máis claridade: “Aquí somos así. Positivamente”. E é que é a verdade! Por moito que agora pareza que o teñamos esquecido, somos o país que inventou o concepto da “retranca”, como non imos falar así? Supoño que o problema está en que ultimamente nos volvemos demasiado serios, esquecémonos do bo que é o feito de rir de nós mesmos. Ou, simplemente, de rir… Bueno, polo menos eu téñoo moi fácil, porque nada máis teño que me ver cada mañá no espello: ou río de min, ou pégome un tiro. E, se queres que che diga a verdade, non o probei nunca, pero a min dáme que morto ía resultarme moi complicado entregar a tempo a seguinte novela. Por non falar do molesto de debe de ser…

a-memoria-da-choivaO tesouro de Rande deu, dá, e supoñemos que dará para moitas máis novelas. Até cando este “Grial”? Acabaremos con este tema cando por fin apareza alguén que o atope, novelisticamente falando?

Pois non che sei… Eu teño serias dificultades para saber que é o que vou facer eu mesmo mañá (bueno, ten en conta que estás falando cun tipo que ten serias dificultades para atar os cordóns dos zapatos cada mañá…), así que non sei o que pasaría en tal circunstancia.

O que si teño moi claro é que, sexa co tesouro de Rande, coa vida escura de Rosalía, os nazis subindo e baixando o Cebreiro á busca do outro Graal (o de verdade!), as infidelidades de Castelao en Pontevedra, a resistencia contra o exército de Napoleón, ou sobre o que sexa, aquí temos materia prima para construír un milleiro de novelas, de esencia pura e exclusivamente galega, pero tan modernas e actuais que serían perfectamente exportables a calquera punto do planeta, desde Pedrafita a Wisconsin. E iso é algo que defenderei sempre con todas as miñas forzas. Home, é que se alguén non é capaz de ver que na liorta entre Abel Caballero e a cruz do Castro hai toda unha comedia digna do mesmísimo Bob Hope entón é que non ten nin un ápice de visión literaria!

Sempre houbo, e haberá, unha forte diatriba verbo da lingua empregada nunha novela, se é unha linguaxe moi barroca, se é unha linguaxe máis popular… Ti cremos que te decantas por esta segunda. Por que?

Polo prexuízo. Estou farto de escoitar unha e outra vez iso de “yo es que en gallego no te leo, filliño…” A escusa sempre é a mesma: “é que ese galego “culto” é moi difícil, ese que falan polo telexornal, ese non é o noso…”. Non, xa estou canso de todo iso, tanto das escusas por unha banda, como das demostracións de poderío léxico pola outra. Home, é que hai xente, tamén, que parece que escriba nada máis para deixarte impresionado co cento de formas que coñece para dicir “papón”. Pois moi ben, campión, pero… e a trama? Eu busco todo o contrario: potenciar ao máximo a naturalidade no xeito de falar dos meus personaxes. Nin demostracións de vocabulario por unha parte, nin argumentos que ofrecer aos que están coa escusa lista na boca pola outra. O xeito que atopei de facelo é ese: que ninguén teña que botar man do dicionario nas miñas páxinas.

Primeira novela e un enorme éxito, segunda e moito máis… Impón este feito para un autor ao se mergullar nunha nova historia ou ben é unha tranquilidade á hora de se pór a escribir debido a que xa sabes que es quen de chegar ao lector?

Home, desde logo mentiría se non admitise que un alivio si que é… Sentir que o público conecta coa túa voz (e ti coa súa!) é todo un luxo, un agasallo á hora sentar a escribir.

Agora ben, isto non quere dicir que non traballe sempre desde a máxima sensación de responsabilidade. Por moi ben que vaian as cousas, eu teño moi moi claro que ao público hai que tratalo sempre co máximo respecto. De ti a ti, deixando atrás aquelas distancias tan elitistas, como se os escritores fosen seres chegados desde plutón, e a xente simplemente parva. Non, nada diso: quizais si haxa escritores que vivan en Plutón, pero desde logo a xente non ten un pelo de parva. Para min, a verdadeira responsabilidade está en tratar ao lector de ti a ti, retomando o diálogo, e con todo o respecto. Vamos, como se falan os amigos entre si, non?

con-suso-de-toro-en-compostelaO propio Suso de Toro che atribuíu unha fonda ironía na túa narrativa. Esta ironía é innata no autor ou un artificio literario máis?

Suso de Toro? E mira ti que a min ese nome sóame de algo…

Igual ca Suso de Toro o campo e a cidade están moi presentes na túa obra. Por que estes dous espazos tan opostos e por outra banda tan dependentes? Por que estes dous espazos están tan omnipresentes na nosa literatura xa incluso desde o Grupo Nós?

Supoño que porque en realidade o país é así. De rapaz, en Vigo, sempre me chamaba moito a atención o feito de que unha das principais rúas da cidade, a Gran Vía, tivese no seu tramo entre a praza de España e a de América un lado repleto de edificios, algúns fermosos, algún moi altos, e polo outro… leiras! Hoxe, moitos anos despois, a sensación segue a ser moi semellante, e nun país onde non se sabe demasiado ben onde remata un espazo e comeza o outro resulta inevitable non plasmar esa realidade…

E agora imos coa música… Que supón esta arte para ti? Como comezaches nela?

Bueno, pois así polo pouco, supón media vida! Empecei nela coma case todos os rapaces, coma un hobby de fin de semana, tocando cos amigos do instituto. Logo a cousa foise enleando máis e máis, até que un día me descubrín a min mesmo sentado a unha mesa de mesturas enorme producindo un disco para os irmáns Warner. Vamos, o normal…

A música é unha amante fabulosa, pero moi moi ciumenta, terrible á hora de esixirche adicación. Foi unha época fermosísima da miña vida, brutal e intensa, que hoxe prefiro gardar no recordo. Nada como a tranquilidade da túa biblioteca para traballar…

Con todo, teño que confesar que, aínda que hoxe o meu traballo é outro, a música segue a ser unha parte importante desta nova vida. Antes, cando falabamos das influencias presentes na miña escrita, eu explicaba que das moitas que teño e recoñezo, non todas tiñan por que ser literarias. Así, moitas delas son musicais. De feito, á hora de compoñer moitas das miñas personaxes, asígnolles unha determinada banda sonora. Simón non sería como é sen o jazz de Nova Orleáns detrás, Aquiles leva todo o tempo unha canción de Wilco na cabeza, e Adriano é unha mestura entre a brutalidade de The Prodigy e a tensión de Wojciech Kilar.

con-salvador-rodriguez-e-manolo-bragado-en-bueuIgual que pasa coa literatura, a música en Galiza ten unha fonda problemática á hora de chegar ao seu obxectivo normalizador. Ti mesmo o analizaches en Viva o fu remol. Que tería que pasar neste noso país para que dunha vez por todas estas dúas artes -e outras- acadasen a súa normalización?

Un cambio radical. Un que pasase, por descontado, polos despachos da consellería de Cultura, pero que sobre todo nacese e rematase nas nosas propias mentalidades. De nada serviría un cambio na política institucional se antes nós, como pobo, non estamos dispostos a comprender que a música, as letras, calquera expresión artística é parte do noso patrimonio, aquel que nos fai diferentes, singulares e ricos. Ricos…, aínda que nada máis sexa culturalmente falando. Porque claro, outra cousa que estaría moi ben sería que todos entendésemos dunha vez por todas que as de “músico”, “escritor”, “artista” son profesións tan respectables como “electricista”, “conselleiro” ou “narcotraficante” (bueno, destas últimas pode que haxa algunha que non o sexa…).

Que supuxo para ti o nacemento e o seu percorrer futuro do fermoso proxecto de “Lamatumbá”? É tan universal a arte musical como para que convivan diferentes tipos de música nun mesmo proxecto?

En realidade, para min Lamatumbá foi o primeiro capítulo dunha historia que aínda dura hoxe, unha historia na que tomas consciencia de que non estás só neste mundo, que aí, ao outro lado, hai máis xente coma ti.

Porque, se teño que ser sincero, en realidade eu non noto ningunha diferencia a nivel de expresión entre o traballo que facía en Lamatumbá e o que fago agora como escritor. Para min todo é o mesmo, un proceso comunicativo no que, consciente de que todo é un diálogo, ti lanzas unha mensaxe e a xente ao outro lado lánzacha de volta. Antes era desde o escenario, agora é desde as páxinas dun libro. Antes era unha canción, agora é unha historia. Antes era o público que coreaba un estribillo, agora son os lectores que citan os teus textos en twitter. A única diferencia é o nivel de alcol en sangue…

O verdadeiramente importante é que, xa sexa desde unha arte ou desde outra, o proceso non se converta nun proceso unilateral, xa que -e como dicían Les Luthiers- “isto se está convertendo nun monólogo, cando todo o mundo sabe que en realidade debería ser… un biólogo!” Se nos mantemos fieis a esta norma, por suposto que hai cabida para a convivencia de distintos tipos de expresión, non só na música, senón en calquera disciplina artística.

Prezado amigo Pedro, a seguir a narrar historias, a seguir buscando tesouros e, desde logo, sen esqueceres a arte musical porque ademais literatura e música son dúas artes que van da man.

Bueno, grazas polos azos, pero tampouco perdamos a cabeza: Woody Allen e Mia Farrow eran dous artistas que tamén ían da man…, e mira ti como acabaron! ;)

presentacion-a-memoria-da-choiva-en-ourense

Por: Carlos Loureiro Rodríguez
Publicado o 19 de Novembro do 2014 | 11:55 a.m.

Outros temas de Encontros coa Cultura