publicidade hoxe
Manuel Veiga Taboada: “Manuel María e Saleta, a súa muller, que rexentaban a libraría Xistral, foron, en parte, a miña universidade a efectos literarios” - Cabecera

Manuel Veiga Taboada: “Manuel María e Saleta, a súa muller, que rexentaban a libraría Xistral, foron, en parte, a miña universidade a efectos literarios”

m-veiga

Manuel Veiga Taboada (Monforte de Lemos, 1960). Narrador galego, especializado en xornalismo e tamén ensaísta. Como narrador comezou a súa andaina literaria coa obra As ruínas da cidade amada (1998). Máis tarde gañou o “Premio Xerais” coa obra O exiliado e a primavera (2004) e o “García Barros” con Lois e Helena buscándose nun día de tormenta (2006). A súa última novela publicada foi Os xornalistas utópicos (2013).

Amigo Manuel, ti viviches os últimos momentos do xornal A Nosa Terra en formato papel, un verdadeiro símbolo na nosa prensa escrita. Como viviches eses momentos de esmorecemento? Poderá algún día volver a saír das súas cinzas -como xa fixo varias veces-, inda que soamente sexa de maneira dixital?

Traballei en ANT desde 1983 até o 2010. Sempre foi moi difícil, pasabamos períodos de seis meses sen cobrar. Non lembro un ano no que non estivésemos ao borde da quebra. Ao final xuntouse a tormenta perfecta: crise económica, caída do goberno bipartito e chegada do mundo dixital que, por ser de acceso gratuíto, fai moi difícil conseguir ingresos. ANT representa unha parte enorme da miña vida, sígome levando moi ben cos compañeiros de sempre, aínda que, por suposto, nos vexamos moito menos. Poderá volver saír? Pode ser. Por que non? Os proxectos nacen e morren, ás veces volven ou nacen outros parecidos.

Por que cres que a prensa en galego sempre tivo que permanecer nun segundo plano? Que culpa tivo -e ten- a Administración neste desinterese por unha normalización tan necesaria? 

O empresariado galeguista -que algún había- foi neutralizado no 36. ANT, desde a súa refundación no 78, recibiu apoio de Díaz Pardo, a través de Sargadelos, que poñía un anuncio semanal. Houbo máis apoios dese tipo, pero insuficientes. Agora, despois de 35 anos de democracia, a nosa sociedade volveu xerar algún empresariado con sensibilidade galega, con intereses aquí, pero os tempos que vivimos cunha dereita hipercentralista non axudan. Claro que pode haber cambios positivos no futuro máis ou menos próximo. A outra alternativa, soster un medio a base só de pequenos accionistas, leva consigo que o medio sexa sempre moi pequeno. No que respecta á Administración, a conclusión é obvia. As axudas aos medios en galego nunca foron moito máis alá de simbólicas. O presidente da Xunta di, en privado, que o galego non serve para nada.

Curiosamente a túa tese doutoral titulouse La construcción social de la realidad regional gallega a través de la prensa. El caso de “Faro de Vigo” (1898-1923). Que poder pode ter a prensa na construción social dun país?

Antigamente a xente guiábase polo que dicía o cura no púlpito. Hoxe nin sequera se podería falar só da prensa, senón tamén obviamente da televisión e das redes sociais. Pero esta abundancia de medios non garante a pluralidade de ideas. Ademais, o importante non é só o que opinas, senón tamén de que temas falas, o que os expertos chaman “a axenda”. A mediados de xuño, todo o mundo comentaba as mensaxes enviadas a través de twitter por un edil do concello de Madrid, pero case ninguén se facía eco da sentenza do Supremo que recoñecía a validez do concurso eólico do bipartito, anulado despois por Feixoo. Que era máis importante para Galicia?

O teu comezo narrativo, cando menos a nivel de publicación, foi coa obra As ruínas da cidade amada (1998). Por que comezares narrando un declive dunha cidade cando o normal sería que as cidades fosen o motor que levase a un pobo ao seu florecemento?

É bastante frecuente que os escritores falen, na súa primeira obra, da vila ou cidade na que naceron, simplemente porque é o escenario que coñecen mellor. Monforte, onde está ambientada esa novela, é unha pequena cidade que, por diversos motivos, constitúe unha excepción. Despois de chegar aos 20 mil habitantes, recuou e agora ten menos. Tamén lle pasa a Ferrol e a Detroit pero é evidente que as cidades en xeral tenderon a medrar. O declive, como o desamor, talvez resulta máis literario que os seus contrarios. Creo que é unha idea do movemento romántico que aínda bule nas nosas cabezas.

o-exiliado-e-a-primaveraPodería ter que ver algo con isto un teu artigo titulado “O apoliticismo da burguesía viguesa (1881-1931)?

Trátase dunha situación distinta. Nese artigo falo da non inserción do empresariado vigués da época na economía española xeral. En parte, porque a súa principal produción, a conserva de peixe, ía dirixida á exportación, polo tanto era un sector autónomo e internacionalizado. E, por esa razón, o que se decidise nas Cortes madrileñas non era para eles demasiado importante. De aí o seu relativo “apoliticismo”.


No ano 2004 a túa obra O exiliado e a primavera resulta gañadora do “Premio Xerais”. Pode que quixeses relembrar nesta novela a temática da Viaxe ao país dos enanos de Celso Emilio Ferreiro, sendo neste caso os “ananos” os galegos por desconectarmos co noso pasado?

O personaxe do exiliado está inspirado en Max Aub. En concreto, na experiencia da súa viaxe a España en 1969, relatada nese libro extraordinario que se chama La gallina ciega. É un exiliado lúcido que se decata de que España nunca volverá a ser a da República, nin aínda que cambie o sistema político. Ese exiliado dáse conta de que o país é xa outra cousa. Nesa novela represento tamén as persoas adaptadas ou beneficiadas polo franquismo e os mozos galeguistas e rebeldes, con moito mérito, pero sen experiencia e que ignoran case por completo o noso propio pasado. Non podemos culpar a sociedade de desconectar con ese pasado. Unha parte da poboación beneficiouse –os estómagos agradecidos-, outra tivo que esquecer á forza, incluso para soportar mellor a dor e o medo, e outros simplemente se preocuparon de sobrevivir, moitas veces emigrando. O feito de que en Galicia non houbese fronte deu lugar a que, desde o primeiro día, a propaganda que se difundiu fose só a dun dos bandos.

Tamén ao mellor é unha sátira aos galegos por non recoñecermos o labor dos nosos exiliados, ou non?

Os galegos non é que non recoñezamos o labor dos nosos exiliados, é que non o coñecemos apenas.

Ah, e tamén neste sentido teriamos que ter en conta o teu ensaio Volverlles a palabra. Homenaxe aos represaliados do franquismo 

O artigo que aparece nese libro colectivo está centrado en tres datas clave: 1948, cando se levanta o Estado de Guerra que permitía poñer fronte a un tribunal militar a calquera cidadán aínda por unha causa leve; 1952, cando se acaba o racionamento e con el o estraperlo, e 1957, cando España está en quebra económica e intervén o FMI, a través dos ministros do OPUS, os únicos que sabían algo de economía. Como resultado desa intervención apróbase o primeiro Plan de Estabilización que comeza a racionalizar o sistema.

lois-e-helena-buscandose-un-dia-de-tormentaNo ano 2006 a túa obra Lois e Helena buscándose un día de tormenta foi a gañadora do “Premio de novela Manuel García Barros”. Novela digamos de temática persoal, existencial, ou máis ben mostra da realidade que unha sociedade pode inserir nos seus habitantes, nas persoas…? 

Nesa novela o verdadeiro protagonista é a cidade de Vigo. Esa é a parte que mellor me saíu. Eu quería ademais que os protagonistas representasen a ese sector da sociedade de clase media, de trinta ou corenta anos, que vive con tranquilidade pero non coñece o mundo de arredor nin entende porque lle ocorren as cousas. Lois e Helena, sobre todo Lois, son individuos superficiais. O problema, creo, é que o desenvolvemento que fixen deles como personaxes non foi suficiente e o lector non acaba de coller a idea.

Nesta novela, e noutras túas, o espazo vai ser Vigo. Por que este espazo? Será que Vigo é unha cidade diferente que se presta moi ben para narrar a interacción entre personaxes, trama, pobo… 

Todos os lugares son diferentes. O que hai que facer é afondar neles, tratar de entendelos. O mellor é que o escritor cree a partir dese espazo unha metáfora persoal. As cidades son sempre atractivas. Atráenos París, entre outras razóns, polo moito que se escribiu sobre el. E hai moitos París, tantos como novelas ambientadas na cidade. Ese é o seu engado. Eu escollín Vigo porque era a cidade onde vivía.

Cando te puxeches a escribir O profesor de vegliota fixéchelo pensando en amosar unha realidade de que un idioma, como algo vivo que é, pode desaparecer e que iso lle podería ocorrer ao galego ou máis ben foi un argumento anexo a unha novela con tintes policíacos? 

A motivación de fondo era a anguria, a dor, por iso creei un mundo paralelo onde esa preocupación está levada ao extremo. Non é un libro obxectivo. Máis ben, é un berro, como o do cadro de Munch. Púxenme a escribilo cando a miña filla entraba en idade escolar. Até os seis anos foi galego falante. Entrou na escola e iso acabouse. Agora só fala galego no ambiente familiar.

o-profesor-de-vegliotaComo catalogarmos esta obra? Policíaca, ciencia ficción, suspense… 

Un pouco das tres cousas. Ese estilo serviume para poñer de manifesto a ansiedade do protagonista, a súa sensación de desamparo. Toda a obra transcorre nunha viaxe en tren e el está escapando. A novela publicouse en 2008 e debeu lela Feixoo, porque nada máis chegar ao goberno intentou facela realidade, cando menos en parte.

A túa última novela publicada foi Os xornalistas utópicos. Que pode ter esta novela de autobiográfica? 

Ten bastante diso. Poderíase dicir que é a autobiografía de trinta anos da miña vida, entre os 17, que coinciden coas primeiras eleccións democráticas, e os 47, ao pé da crise que vivimos que é tamén unha crise do sistema nacido daquela. Non por orde cronolóxica nin literal, pero si é certo que se reproducen moitas das miñas vivencias da Transición en Madrid e unha parte da miña experiencia en “A Nosa Terra”, entre outras cousas.

Nesta novela vemos unha realidade do xornalismo (diferentes espazos, diferentes visións e posturas, diferentes realidades…) Segue a existir o xornalista utópico ou máis ben este mundo globalizado leva a que o xornalista tamén siga liñas marcadas? 

Agora os xornalistas son moito máis utópicos que nunca, porque boa parte deles non cobra. Os medios, incluso os grandes, pasan moitos apuros para sobrevivir. Facer un periódico, e non digamos unha televisión, custa moitísimo diñeiro. Iso obriga a manter certa submisión respecto do poder político, pero sobre todo respecto dos bancos que che conceden as liñas de crédito e submisión tamén respecto dos maiores anunciantes. É difícil cambiar iso sen variar dun modo significativo o contexto político. Un exemplo: o diario “Público” pechou a pesar de que vendía máis exemplares que “La Razón”, que sen embargo segue aí. É dicir, que non é só un problema de vendas.

A memoria histórica está bastante presente en ti (por exemplo en “Por unha visión galega da guerra civil española”). Por que aínda seguirmos a reclamar esa memoria histórica para repararmos todo tipo de feridas? Será que alguén aínda prefire que a ferida siga a sangrar?

As familias que se fixeron poderosas grazas ao franquismo seguen sendo, en certa medida, as familias poderosas de hoxe. A memoria e a recuperación da dignidade das vítimas é tolerada, incluso se concederon pensións, pero sen pasar de aí. De todos modos, no artigo que citas, que se publicou en 2006 en “Grial”, eu pretendía establecer a idea de que Galicia foi vítima nunha guerra que lle resultaba en parte estraña, no sentido de que aquí os intereses non estaban tan enfrontados como nos lugares onde había xornaleiros sen terra, caso de Andalucía, ou obreiros moi explotados. A xeografía humana de Galicia non tería conducido en ningún caso, por si soa, a un choque dese tipo. Hai moitos datos neste sentido. A propia lei electoral contribuíu á creación de dous bloques ideolóxicos. O galeguismo, por exemplo, viuse obrigado, por ese motivo, a adscribirse a un deles. Os propios anarquistas galegos non tiñan nada que ver cos de Barcelona. Os mariñeiros que militaban na CNT sabían que o pequeno armador, en moitos casos un antigo mariñeiro, non era o seu inimigo frontal. Gran parte da economía era familiar. Por iso insisto en que a guerra foi moi propiamente española. A Galicia caeulle enriba. Non digo que o que acabo de apuntar, e que está mellor explicado nese artigo, sexa o único punto de vista, pero si que é un punto de vista a ter en conta.

Tes escrito cousas sobre censura, esquecemento intencionado… de obras literarias ao longo do tempo… Ti que andaches a escribir e investigar sobre temas digamos sensíbeis como a memoria histórica, o republicanismo… sentiches nalgún momento este feito?

Este mesmo ano, unha editorial encargou unha biografía de Filgueira e, unha vez recibida, rexeitouna. Supoño que estará gardada nun ordenador e cónstame que quen a escribiu era unha persoa cabal, nada extremista. Creo, con todo, que cada editora ten dereito a manter a súa liña, o problema prodúcese cando os autores carecen doutras alternativas para publicar.

manuel-veiga-foto-sabela-veigaHai un aspecto moi presente na túa obra literaria e ese é o humor… Por que o emprego deste artificio? Será por conectar máis co lector ou máis ben como feito irónico sobre unha realidade social, persoal…? 

O carácter dun escritor non se pode falsear. A obra é como unha psicanálise. Aínda que te disfraces e finxas, ese carácter permanece soterrado. Non busco o humor a propósito, simplemente sae, como saen outras cousas. Por iso non hai dous autores iguais.

Nos teus ensaios e artigos tamén están moi presentes estudos verbo da obra de grandes representantes da nosa literatura (Casares, Fole, Manuel María…) Non cres que faltan traballos abondo que poñan no seu sitio os clásicos da Literatura Galega? 

Aquí falta de todo. A nosa historia literaria é moi curta e chea de dificultades. Bastante levamos feito, é case un milagre, pero non podemos compararnos de ningún modo coas literaturas que dispoñen dun Estado. Abonda ver esa propaganda interminábel que hai a costa do Quixote. E aínda menos mal que se trata dunha grande obra, por certo cun protagonista que era un vagabundo e cun autor moi crítico e irónico coa sociedade na que vivía. Dos escritores que citaches, teño que dicir que con Manuel María tiven moito trato. El viviu corenta anos en Monforte. Eu nunca asistira a unha clase de galego ou de literatura galega, simplemente porque na miña época non había. Manuel María e Saleta, a súa muller, que rexentaban a libraría Xistral, foron, en parte, a miña universidade a efectos literarios. Lembro como, aos meus 17 ou 18 anos, o Manuel me falaba de Dieste, de Otero… Saleta recomendoume a Turgueniev. Eu buscaba polos andeis e cando me interesaba algo ou tiña algunha dúbida preguntaba. Os dous foron sempre moi amábeis comigo.

E para rematarmos, até que punto cres que aquel teu ensaio titulado O pacto galego na construción de España publicado hai máis dunha década ten actualidade pasado un tempo? 

A súa actualidade é a mesma que cando se publicou, porque fala de historia, en concreto da Restauración. Pode lerse como unha síntese da situación e do papel de Galicia no momento en que o Estado español, no sentido no que actualmente o coñecemos, se está formando. É a época na que aínda está recente a aprobación do Código Civil, a época na que España toma a Castela como modelo único de referencia, a época na que se empeza a crear un chamado mercado económico nacional e tamén a época na que, non por casualidade, os galegos emigran en masa a América. As raíces do que ocorre hoxe están á vista nese libro.

Por: Carlos Loureiro Rodríguez
Publicado o 8 de Xullo do 2015 | 10:30 a.m.

Outros temas de Encontros coa Cultura