Yolanda Castaño

Yolanda Castaño naceu en Santiago de Compostela, aínda que na actualidade vive na Coruña. Fixo estudos de Filoloxía Hispánica e tamén ten estudos audiovisuais. Deuse a coñecer como poeta a raíz do Premio Fermin Bouza Brey e a súa obra Elevar as pálpebras. Dende entón, son innumerables os proxectos de toda caste nos que se veu sumida, tanto individualmente como de xeito colectivo, colaborando, entre outros, co pintor Antón Sobral e co músico José Antonio Fernández Calero, como tamén son innumerables os premios recibidos pola súa obra, entre outros o Premio Espiral Maior e premio Ojo Crítico por “Profundidade de campo”; Premio “Xohan Carballeira” por “Vivimos no ciclo das Erofanías” (tamén premio nacional da crítica 1998) ou o premio de Videocreación do Festival Curtocircuíto de Santiago de Compostela no 2004. É unha das poetas máis internacionais da nosa poesía.

García Lorca dicía que sería quen de explicar todas as poéticas do mundo se non cambiase de opinión cada cinco minutos ¿Tan cambiante e inaprensible é a poesía?
Non sei se con ese ritmo tan vertixinoso que propoñía o xenial Lorca, pero… si! Afortunadamente si. O fermoso da lectura, como da creación literaria, é que é un proceso dinámico, que muda co tempo, mesmo coa nosa disposición emocional, co marco experiencial dende o que lemos, interpretamos (e escribimos). Felizmente para moitos/as (coma min), na poesía non hai fórmulas, non hai certezas inmutables senón que todo é dúctil, cambiante, relativo, subxectivo. Pero esa e a grande potencia e a grande fortuna da poesía, como de toda arte: a capacidade para ofrecer novas respostas, a alternativa ao sentido único, á visión uniformizadora, aos discursos totalitarios. Por iso todo o que podamos ensaiar a dicir sobre a poesía será sempre parcial, particular e provisional. E aí reside xustamente a súa marabilla.

Eu que son optimista sempre penso que, tras a operación delicada que é a escrita poética, igual que ocorre en toda creación, ao final son máis as posibilidades que as limitacións.

¿É a palabra o cárcere da poesía, como reza outra máxima no mundo dos poetas?
…Pois é a primeira vez que sei desa máxima! Hahaha! Coa palabra sempre se ten esa pugna, esa divina contenda, ata tratar de sacarlle o máis que ela poda dar. É un pacto entre as súas capacidades e incapacidades, unha aventura para tratar de transcendela. Con todo, eu que son optimista sempre penso que, tras a operación delicada que é a escrita poética, igual que ocorre en toda creación, ao final son máis as posibilidades que as limitacións. Hai que ser consciente de con qué se traballa e procurar sacarlle o máximo rendemento expresivo; sen esquecer a capacidade de busca, a de risco, sen esquecer a beleza, o estilo, e o pracer.

Calquera idioma é válido para calquera expresión, e o galego é estupendo para a investigación científica tanto como para os medios de comunicación ou a poesía lírica.

¿É a nosa lingua un bo vehículo para a poesía, é dicir, é menos cárcere ca outras linguas?
Hai de feito quen di –e é un comentario que atopo moito por aí, sobre todo cando saio fóra de Galicia e mesmo de España- que é un vehículo para a poesía mellor ca outras linguas. Sen dende logo querer menosprezar a súa beleza, ductilidade e carácter, eu quedaríame co pensamento de que é tan boa coma calquera outra. Non quixera caer en valoracións das linguas folclóricas ou afectivas de máis. Calquera idioma é válido para calquera expresión, e o galego é estupendo para a investigación científica tanto como para os medios de comunicación ou a poesía lírica. Somos os falantes os que connotamos as linguas de valores humanos… e con frecuencia acaba por saír o tiro pola culata. Eses adoitan ser terreos pantanosos, non pequemos de inocencia.

¿De que mananciais poéticos bebiches ou, o que é o mesmo, quen espertou o teu sentir de poeta?
O meu sentir de poeta espertouse hai tanto tempo que aqueles primeiros mananciais eran os propios dunha nena pequena: Gloria Fuertes e outras lecturas adaptadas aos meus anos son os que comezaron a estimular a miña imaxinación poética. Engancháronme tanto que, dende aqueles 7 aniños de idade, xa nunca abandonaría aquel xeito de expresión. Obviamente fun medrando, mudando, e tamén as miñas lecturas e influencias literarias foron evoluíndo. Gústame estar ao día da actualidade literaria tanto en galego coma en castelán e noutras linguas (aínda que sexa en tradución), en contacto coas poéticas internacionais contemporáneas. Con todo, as miñas “influencias literarias” non son só literarias: inflúeme o cine que vexo, a música que escoito, as artes visuais e ata a (boa) publicidade.

Leopoldo Lugones pensábao así, pero ¿É a metáfora o elemento esencial da poesía?
Si, claro que o é. A metáfora segue a ser o recurso básico da linguaxe poética, e a partir dela hai un senfín de variacións, matices, voltas… Agora, a partir desa fórmula esencial pódense ensaiar as máis extraordinarias creacións… ou as máis terribles, depende da maña de quen escriba, claro! haha!

¿Hai que adaptar a poesía aos tempos ou algo tan intemporal non precisa actualizacións?
Non son moi amiga dos ‘hai ques’… todos implican un ton moral e unha posición dende a que sentar cátedra ou producir autoridade, cousa na que non creo moito… Cada quen debe facer o que vexa coa poesía: hai a quen lle gusta vivir nun aletargado pasado (curiosamente gústanlles as obras artísticas pretéritas, pero case sempre a tecnoloxía e os avances de hoxe en día…), e se prefiren ler libros de séculos atrás, pois paréceme estupendo. Eu persoalmente vivo a poesía dende o hoxe, non desconectada da sociedade, do mundo e do tempo actual, senón totalmente imbricada nel. Non é que crea que ‘haxa que’ adaptala ao tempo, é que non me sairía producir unha poesía desfasada, anquilosada ou á marxe do momento histórico no que vivo. Non tería sentido. Escribo dende o hoxe porque non me queda outra; se son honesta comigo mesma, acabarei por ser –dalgún xeito modesto e moi parcial- tamén un pouco testemuña do meu tempo. Para min, iso debe ser a poesía dalgún xeito, mal que ben. Se se fala con franqueza, sempre se acaba por resultar un testemuño do tempo dende o que se escribe, por moita ficcionalización, artificio e metáfora que haxa. Do mesmo xeito, a poesía sempre se acabou coando polas plataformas, canles e medios que cada tempo lle rendeu: naceu para ser cantada cando aínda non había imprentas, distribuíuse máis tarde de xeito masivo en papel, e… hoxe en día segue a facer o mesmo: adaptarse aos medios que atopa, sexan estes dixitais, híbridos ou o que sexa.

¿En que andas a traballar actualmente?
Pois nun novo libro de poesía que vai saír, e xa no inmediatamente posterior, que empeza tamén a xestarse a través de notas poéticas e apuntamentos compilados nos últimos meses. Ao tempo, preparo un novo poemario para pequenos/as, e tamén unha nova tradución dun poeta mozo dos Balcáns. Mentres, xa argallo a vindeira xeira do ciclo POETAS DI(N)VERSOS, con grandes nomes que nos visitarán ao longo do curso que vén, tamén a 2ª edición do Obradoiro Internacional de Tradución Poética “Con barqueira e remador” e a 4ª do Festival de Poesia “PontePoética” en Pontevedra. Niso andamos!

Por último, ¿Podes recomendar aos nosos lectores un bo libro de poemas que te sorprendera recentemente?
Pois a verdade é que, en galego, eu recomendaría o novo de Berta Dávila, “Raíz da fenda”, que acaba de saír, e tamén “Resina de poliéster”, de Correa Corredoira, que tamén é un grande grande pintor.
En castelán, ou mellor dito traducido a esta lingua, o certo é que non podo deixar de recomendar un libro no que traballei arreo estes últimos meses: a primeira obra vertida ao castelán do poeta macedonio Nikola Madzirov, “Lo que dijimos nos persigue”, publicado polo prestixioso selo de Pre-Textos e co-traducido por Marija Petrovska e por min mesma. Espero que vos gusten!