Adverbios e locucións adverbiais
O adverbio será aquela clase de palabras invariábeis que funcionan como núcleo dun sintagma adverbial ou como complemento circunstancial dun verbo.
Canto á forma, podemos encontrar adverbios simples, ben formados cunha soa raíz (sempre, tarde, lonxe…) ou máis dunha raíz, pero sen separación (outrora, pasadomañá…). Cando nestes últimos encontramos un adverbio onde as diferentes palabras van separadas daquela falaremos de locucións adverbiais (de seguida, de vagar…)
Clases
A clasificación dos adverbios vén obedecendo a criterios de significado e non da función sintáctica que desempeñan.
Adverbios de lugar
Serán aqueles que indiquen unha localización ou posición no espazo.
Formas:
á beira |
a carón |
a contramán / a desmán |
a rente(s) |
abaixo |
acá / acó / aquí |
acolá |
adiante |
aí |
alá / aló / alí |
alén |
algures |
ao / ó lado |
ao / ó pé |
ao / ó redor |
aquén |
arredor |
arriba |
atrás |
avante |
cerca |
debaixo |
dentro |
derredor |
derriba |
detrás |
diante |
embaixo |
en fronte |
encima |
enriba |
fóra |
lonxe |
ningures |
onde |
preto |
u? |
velaí |
velaquí |
xalundes |
Exemplos:
-Pásame o alzadeiro que me queda a contramán (a desmán)
-Non che vin a lámpada por ningures
-U-lo lapis? Pois alén
-Pois a lombriga debe de andar por xalundes
Adverbios de tempo
Son aqueles que indican unha localización temporal.
Formas:
a cada canto |
a cada pouco |
a deshora |
a destempo |
a diario |
a miúdo |
a tempo |
acotío |
agora |
aínda |
antano |
antes |
antes de |
antonte |
ao / ó outro día |
ao(s) / ó(s) pouco(s) |
ao / ó raro |
arestora |
arreo |
ás veces |
asemade |
atrás |
axiña |
cando |
cedo |
cerca |
daquela |
de alí a pouco |
de aquí a pouco |
de camiño |
de cando en cando |
de cando en vez |
de momento |
de raro en raro |
de tempo en tempo |
de vez en cando |
decontado |
decontino |
decote |
decotío |
deica (un) pouco |
deseguida |
deseguido |
despois |
detrás |
diante |
en diante |
en tempo |
endexamais |
endoutro día |
enseguida |
entón |
entrementres |
hogano |
hoxe |
hoxe en día |
inda |
logo |
mañá |
mentres |
namentres |
noutrora |
nunca |
o outro antonte |
onte |
outrora |
para o outro día |
pasadomañá |
por veces |
pouco a pouco |
pouco e pouco |
preto |
pronto |
seguido |
sempre |
tarde |
trasantonte |
xa |
xacando |
xamais |
Exemplos:
-Antano ninguén se preocupaba da conservación das mámoas
-Non iremos pescar arestora porque aínda hai boa marusía
-A verdade é que os mouchos vense de raro en raro
-Hogano estudaremos a medula dos ósos
-Xacando (daquela) ninguén empregaba o olfacto para a cata dos viños
Adverbios de cantidade e de precisión
Son aqueles complementos que indican unha cantidade, pero teremos que ter coidado para non confundilos cos cuantificadores e daquela sempre cumprirá termos en conta que o adverbio é invariábel, aínda que en determinados contextos poidamos ter dúbidas. Vexamos como exemplo: “teño cartos abondo” (aquí vemos que “abondo” non concerta con “cartos” polo que se trata dun adverbio en oposición a “teño cartos abondos”. O problema xurdiría se o substantivo estiver en singular.
Formas:
a medias |
abondo |
algo |
apenas |
bastante |
ben |
canto |
case |
casemente |
dabondo |
de máis |
de menos |
de sobra |
de todo |
demasiado |
logo |
máis |
malamente |
medio |
menos |
mesmamente |
mesmo |
moi |
moito |
nada |
por aí |
pouco |
só |
soamente |
talmente |
tan |
tanto |
xustamente |
xusto |
Exemplos:
-Aquel orizó érache ben (moi) molesto
-Naquela institución había mordomos dabondo
-Era xustamente aquela mouteira a que estaba mal delimitada
Adverbios de modo
Son aqueles que precisan a modalidade con respecto ao elemento do que dependen. Temos que dicir que moitos adxectivos en feminino rematados pola terminación -MENTE van funcionar como adverbios de modo (malamente, doadamente…). O mesmo ocorrerá con determinados adxectivos que na súa forma masculina van funcionar tamén como adverbios de modo (falar alto…)
Formas:
a correr |
a dereitas |
a eito |
a escape |
a feito |
á fin |
á mantenta |
á(s) présa(s) |
a propósito |
a treo |
adrede |
amodo |
ao / ó cabo |
ao / ó chou |
ao / ó dereito |
ao / ó fin |
ao / ó xeito |
ás toas |
asemade |
así |
ben |
como |
de / en balde |
de face |
de golpe |
de pronto |
de propósito |
de repente |
de socate |
de socato |
de súpeto |
devagar |
engorde |
gratis |
mal |
mellor |
paseniño |
peor |
secasí |
Exemplos:
-Metéronse no medio das muxicas á mantenta (adrede, a propósito)
-Botaron as saias novas do ano anterior a treo
-Indicaron a figura da pardela ao chou
-A verdade é que montaron a parrumeira ás toas
-Fixeron as partillas asemade que intentaban mercar outras leiras
-De socato (de socate, de súpeto, de repente…) decatáronse de que o monllo non estaba ben atado
-Avisáronnos que cumpría adubar a carne engorde (devagar, paseniño, amodo…)
-Non sabían como facelo e daquela empaquetaron o agasallo secasí
Adverbios de afirmación
Son aqueles que empregamos para salientar unha afirmación.
Formas:
abofé |
de certo |
tamén |
así mesmo |
si |
xaora |
Exemplos:
-Abofé que xamais entendín de onde saíra aquel alcume
-Fixestes o que vos mandaron? Xaora que o fixemos
Adverbios de negación
Serán aqueles cos que salientemos unha negación.
Formas:
nin |
non xa |
tampouco |
non |
sequera |
Exemplo:
-Non xa, abofé que non sei por que te alporizas
Adverbios de dúbida
Aqueles que empregamos para indicarmos ou formularmos unha dúbida.
Formas:
acaso |
ao / ó mellor |
disque |
poida que |
quizabes |
quizais |
se cadra |
se callar |
seica |
talvez |
Exemplo:
-Quizabes (se callar, quizais…) a masa non amoleceu porque lle faltou tempo tras amasala
Fraseoloxía:
*”Buscar unha agulla nun palleiro” (intentar facer algo case imposíbel)
*”Non andar nin desandar / non atar nin desatar” (ser unha persoa bastante indecisa, non decidirse…)
*”Pasou o día e pasou a romaría” (perder unha oportunidade)
*”Acabar a muxidura” (acabar de sacar proveito de algo ou de alguén)
*”Estar engurrado/-a coma unha uva pasa” (ter engurras, ir vello ou vella)
*”Andar coma as limachas” (ter catarro, ter mocos)
Refraneiro: *”Cando o moucho canta de día, auga para o outro día” *”Galiña que cacarexa, ou ovo pon ou algo venta” *”Nin parir sen tempo nin limpar sen vento” *”O viño lava os dentes, alegra os ollos e sana o ventre” *”Onde non se perde algo todo é miseria” *”Segundo sexa o burro así terá que ser a albarda” |