O pronome persoal (I)
Formas do pronome persoal
PERSOA |
Suxeito |
Complemento Directo |
Complemento Indirecto |
Formas con preposición |
1ª Singular |
eu |
me |
me |
min (comigo) |
2ª Singular |
ti / vostede |
te |
che |
ti (contigo), vostede |
3ª Singular |
el / ela |
o / a |
lle |
el / ela, si (consigo) |
1ª Plural |
nós / nosoutros, -as |
nos |
nos |
nós / nosoutros, -as (connosco) |
2ª Plural |
vós /vosoutros, -as, vostedes |
vos |
vos |
vós / vosoutros, -as (convosco), vostedes |
3ª Plural |
eles / elas |
os / as |
lles |
eles / elas, si (consigo) |
1. As formas VOSTEDE e VOSTEDES son formas empregadas para a cortesía.
2. Canto ás formas NÓS, NOSOUTROS ou VÓS, VOSOUTROS, podemos empregalas indistintamente aínda que na lingua falada predomine sempre a primeira debido á economía da linguaxe.
3. As formas de Complemento Directo LO / LA e LOS / LAS soamente serán empregadas pegadas a unha forma verbal que remate por -R ou por -S. Tamén se vai empregar tras o adverbio U.
–Xenxo, o cancelo está aberto; vai acaravillalo…
–Na man dereita teño un abelorio, quérelo?
-Viñemos a este pobo por vermos unha alvariza. Ulas?
4. As formas do Complemento Directo NO / NA e NOS / NAS soamente serán empregadas tras unha forma verbal que remate por ditongo.
Exemplo:
-Non lle viña ben ese día e daquela adiouno.
5. As formas con preposición EL / ELA e ELES / ELAS contraen obrigatoriamente coas preposicións EN e DE.
|
EL |
ELA |
ELES |
ELAS |
EN |
nel |
nela |
neles |
nelas |
DE |
del |
dela |
deles |
delas |
Contracción de dous pronomes persoais (C.D. e C. I.)
En galego contraen todas as formas do Complemento Indirecto coas formas de Complemento Directo de 3ª persoa singular e plural -exceptuando as formas do reflexivo-.
|
ME |
CHE |
LLE |
NOS |
VOS |
LLES |
O |
mo |
cho |
llo |
nolo |
volo |
llelo |
A |
ma |
cha |
lla |
nola |
vola |
llela |
OS |
mos |
chos |
llos |
nolos |
volos |
llelos |
AS |
mas |
chas |
llas |
nolas |
volas |
llelas |
Teremos que pór sumo coidado no emprego da contracción de LLE e LLES coas formas O / A / OS / AS debido a que, como na maior parte do espazo galego falante se soe empregar soamente LLE, daquela tamén se fai a contracción con esta forma do singular, tanto para singular coma para plural.
Exemplos:
-Se nos mandasen substituír os complementos por pronomes persoais na seguinte frase: merca uns feixóns para a avoa, como “uns feixóns” é masculino plural sería substituído por OS e “para a avoa” como é terceira persoa do singular sería substituído por LLE, polo que a frase quedaría: Mércallos.
-Se a frase fose: merca uns feixóns para as avoas neste caso “para as avoas” sería terceira persoa do plural polo que se substituiría por LLES e quedaría así: Mércallelos.
Igual que os exemplos anteriores:
–Mercade un peixe sapo para os invitados = mercádellelo
-Mercade unhas parrochas para Helena = mercádellas
-Conseguín un barquín para o ferreiro = conseguinllo
-Conseguín unhas buganvíleas para as xardineiras = conseguínllelas
O pronome de solidariedade
Trátase dunhas formas do pronome persoal que empregamos, especialmente na lingua falada, para facermos partícipe ao interlocutor ou interlocutores. A súa presenza ou ausencia non implica alteración no contido do enunciado polo que podemos empregalo ou non e o enunciado mantén a súa unidade.
As formas van depender de dúas circunstancias: de se temos un ou máis dun interlocutor e se o tratamento que lle damos é de cortesía ou non.
As formas son as seguintes:
|
Un interlocutor |
Varios interlocutores |
Tratamento de TI |
CHE |
VOS |
Tratamento de VOSTEDE |
LLE |
LLES |
Desde logo que o máis empregado vai ser o CHE, por razóns obvias de interlocución.
Exemplos:
-non che me doe a cabeza / xa che mo dixo…
-évos interesante esta película…
-non lle é moi evidente a importancia diso…
-élles ben bo ese produto…
Fraseoloxía:
*”Ter unha boca coma unha rabada” (non gardar segredo ningún)
*”Non poder coa alma” (estar moi canso/-a)
*”Pedir o corpo algo” (que che apetece algo)
*”Ter mans de araña” (que che caen as cousas da man)
*”Ser coñecido/-a coma a ruda” (ser moi coñecido/-a)
*”Saír dun souto e meterse noutro” (Seguir mal ou empeorar)
Refraneiro: *”A muller e a loba do máis feo se namora” *”Á porta do rezador non poñas o trigo ó sol” *”A vella que soubo vivir, gardou pan para maio e leña para abril” *”Aceite, viño e amigo, mellor canto máis antigo” *”Antes de casar, ten casa en que morar, terras en que traballar e viñas en que podar” *”Febreiro quente trae o demo no ventre” |