O verbo (V)

O emprego do Infinitivo persoal (ou conxugado)

O infinitivo persoal é unha das formas máis particulares do noso idioma xa que, con puntuais excepcións, é practicamente exclusivo do galego-portugués.

Xa vimos con anterioridade que a primeira persoa sempre será o infinitivo do verbo -algo que o diferencia nos verbos irregulares do futuro de subxuntivo, que posúe as mesmas terminacións-, e consistirá en lle engadir á raíz do verbo as seguintes terminacións: -(a/e/i)R, -RES, -R, -RMOS, -RDES, -REN.

Cando se pode empregar o infinitivo persoal?

Como regra xeral deberemos dicir que se debe empregar sempre que no contexto onde apareza este infinitivo puider presentar máis dun suxeito para evitarmos calquera dúbida na interpretación, independentemente de que pareza máis obvio un suxeito ca outro.

Exemplo:

-Por chegar tarde non te vimos

Neste caso vemos que aparentemente o suxeito de “chegar” podería ser “ti” ou “nós”, algo que xa nos validaría perfectamente o seu uso, pero isto non quita de que puider ter como suxeito calquera outra das seis persoas.

Con todo, debemos empregar o infinitivo persoal nos seguintes casos:

Cando o infinitivo posúe un suxeito (expreso ou non) que sexa distinto do verbo principal

Exemplos:

-Non puidemos mallar o millo por non amañares o malladoiro

-Non che probaremos o combinado de non lle botares mentraste

-Non che naceron nada ben os nabos por descoidares a nabiña

Se o infinitivo presentase o mesmo suxeito ca o verbo principal pero fose antes e precedido de preposición

Exemplos:

-Para saberes canto é un moio de viño pregúntallo a unha persoa maior.

-De non achares un mexacán pois trae outra planta calquera

Cando presente o mesmo suxeito ca o verbo principal, aínda que vaia despois, pero a unha considerábel distancia pola inserción no medio doutra(s) frase(s).

Exemplo:

-Preparade ben a ódega, apretade o monllo… para acadardes unha mellor seca do trigo

Cando depende dunha forma verbal en terceira persoa e impersoal, xa que vai ocorrer o que vimos no apartado e.1.

Exemplos:

-Cómpre aprendermos todas aquelas panxoliñas

-Sería ben necesario mirardes se o can ten parasitos

Xamais se empregará o infinitivo persoal en perífrases nin en complexos verbais dado que o suxeito do infinitivo xamais poderá ser diferente ao do verbo principal da perífrase, ou do complexo, e ademais practicamente sempre van xuntos.

Exemplos:

-Xamais paras de dicir necidades

-Queren saber onde deixaches o naipelo

Tampouco se empregará o infinitivo persoal cando se empregue cun valor imperativo, moi usado especialmente na lingua falada.

Exemplo:

-Veña, coller as peitugas e preparalas

O participio. Tipos de participios

Para formarmos o participio engadiremos á raíz do verbo a terminación -DO (cantado, comido, partido).

Tamén encontraremos verbos que soamente van presentar participios irregulares (dicir > dito; facer > feito; poñer / pór > posto; escribir > escrito; morrer > morto; ver > visto)

Pero encontraremos varios verbos que van presentar dous participios, un regular (acend-er > acend-ido) e outro irregular, xa sexa variando a raíz ou tamén a terminación (acend-er > aceso; cans-ar > cans-o)

A seguir veremos os principais verbos que presentan este dobre tipo de participios:

E non esquezamos que o participio é unha forma verbal que está moi próxima ao adxectivo e coma este pode concertar en xénero e en número con aquel substantivo ao que se refira.

Exemplos:

–As mimosas xa están enxoitas

-As arandeiras están moi murchas

-O arroaz estaba medio comesto polas quenllas

Fraseoloxía:

*”Morder pola calada” (facer as cousas ou dicilas con disimulo)

*”Apandar co morto” (levar ou cargar coa culpa de algo que non se fixo)

*”Non lle coller un gran de millo no cu” (ser unha persoa moi presuntuosa)

*”Estar na corte e non ver as vacas / estar na horta e non ver as verzas” (non se decatar de algo evidente)

*”Estar vou non vou” (ser unha persoa moi indecisa ou estar a piques de finar)

*”Estar ou ser pesado/-a coma a roda dun muíño” (ser unha persoa moi cargosa, desagradábel…)