O verbo (IV)

Os verbos irregulares

Como se puido comprobar xa en temas anteriores a tendencia do galego é cara unha regularidade nos seus paradigmas verbais, pero con todo acharemos unha boa serie de verbos irregulares que veremos a seguir; pero antes convén facermos dúas precisións moi importantes:

D.1. A case total irregularidade vaise producir nos presentes así coma naqueles tempos que se forman sobre o chamado “tema de perfecto”, é dicir, a raíz coa que se forma o pretérito perfecto. En galego son catro tempos os que se forman con esta raíz: o propio pretérito perfecto, o pluscuamperfecto, o imperfecto de subxuntivo e o futuro de subxuntivo. Daquela, como se verá máis adiante, o importante é coñecermos esta raíz do perfecto porque para formar os outros tres tempos soamente lle teremos que engadir a correspondente terminación (-RA, para o pluscuamperfecto; -SE, para o imperfecto de subxuntivo e -R para o futuro de subxuntivo). Vexamos un exemplo:

O pretérito perfecto do verbo “saber” é “soub-en…”, polo que á raíz “soub-” soamente lle teremos que engadir as correspondentes terminacións (vogal temática + sufixos) para formarmos os outros tres tempos: “soub-era” pluscuamperfecto), “soub-ese” (imperfecto de subx.) e “soub-er” (futuro de subx.).

Non podemos tampouco esquecer que as terminacións do futuro de subxuntivo e as do infinitivo persoal ou conxugado son as mesmas polo que estes dous tempos coinciden nos verbos regulares, pero, como acabamos de ver, nos verbos irregulares non van coincidir debido a que o futuro presentará unha raíz e o infinitivo outra (a primeiro persoa do infinitivo persoal será sempre o infinitivo do verbo). Así teremos que o infinitivo persoal do verbo “saber” será “saber, saberes…” mentres que o futuro de subxuntivo será “souber, souberes…”

D.2. O futuro de indicativo así coma o condicional en galego serán practicamente sempre regulares, non como ocorre co castelán, e así teremos que do verbo “haber” serán “haberei, haberás…habería, haberías…”, do verbo “saber” serán “saberei, saberás… sabería, saberías…”… Sen embargo teremos que excluír o verbo “facer” que presentará as formas “farei, farás… faría, farías…”.

D.3. Principais verbos irregulares:

1. Os verbos “caber” e “saber” en galego sempre presentarán “B” e non “P” na raíz (souben, soubera, saiba, couben, coubese, caiba…)

2. Ollo con estas formas porque a tendencia sempre é a empregar as formas incorrectas “*din” e “*dou”.

3. Sempre empregaremos na escrita estas formas e soamente se empregará “vamos” na forma correspondente do imperativo.

4. As formas do pluscuamperfecto, do imperfecto de subx. e do futuro de subx. son: “fora, foras… fose, foses… for, fores…”.

5. Este verbo non se emprega en gran parte de Galiza, pero é outra forma diferente do verbo “oír”.

6. Este verbo, que non deixa de convivir na lingua falada co verbo “poñer”, tamén presenta irregularidade no imperfecto de indicativo onde as formas son: “puña, puñas, puña…”. Nos outros tempos será regular “porei, porás, poría…”

7. O pretérito imperfecto de indicativo será “era, eras…”

8. Xamais se poderá empregar a forma “*eres” en galego.

9. O pretérito imperfecto de indicativo será “tiña, tiñas…”

10. Para os tempos de perfecto empregarase sempre a raíz “viñ-” (viñ-era, viñ-ese, viñ-er…)

Exemplos:

–A verdade é que eu non che caibo nese recuncho

-É moi posíbel que nese acevedo non caiban máis acivros

-Non deu acabado de cortar a herba do adro

–Poida que cada vez haxa menos alfándegas

–Ides todo recto e a continuación colledes aquel atallo

-Cando ouzas o cantar da bubela, daquela estaremos en primavera

-Esa vaca xamais pare máis dun cuxo

-Xamais pondes os altofalantes no seu sitio correspondente

-Preparei os amorodos con nata cando me prougo

-Aínda que soubese aquelas andrómenas, non chas diría

-Cando esas cousas vallan para artellar, xa te aviso

-Aínda que te viu aturuxar, nada dixo…

Fraseoloxía:

*”Ser unha tarabela” (ser unha persoa moi informal)

*”ser falso/-a coma as pesetas” (ser unha persoa falsa, mentireira…)

*”Chover coma a mexeira dun gato” (chover pouco)

*”Estar coma unha sardiña entre dous gatos” (estar en dificultade, en perigo…)

*”Non ter máis ca unha palabra” (que unha persoa é moi seria, moi honesta…)

*”Estar alegre coma unha pascua” (que unha persoa está moi contenta)