Grupos consonánticos (II)
MN-, -MN-, -NM-
Estas dúas consoantes van manterse sempre.
Exemplos:
-mnemónico, mnemotécnica…
-amnesia, alumno, ómnibus…
-inmaterial, inminente, inmerso…
-MM-, -NN-
O grupo -MM- simplificouse en -M-.
Exemplos:
-cominar, comisario, gama, xema…
Con todo, debemos seguir escribindo gamma para nos referir á denominación da letra grega, o mesmo que os seus derivados gammacismo, gammado, gammagrafía.
O grupo -NN- nas palabras patrimoniais, as que entraron no idioma moitísimo antes, reduciuse a -N-.
Exemplos:
-cana, milenio, aniversario, conectar…
Nas palabras de entrada máis recente, os cultismos, debe de se manter o mesmo que na maior parte das palabras que se forman co prefixo que remate por -N- (in-, circun-, con-…) e despois empeza a palabra por -N-.
Exemplos:
-enneágono, perenne…
-connatural, innovar, circunnavegar…
-NS- + consoante
Nas palabras de entrada máis recente, os cultismos, o grupo mantense sempre.
Exemplos:
-circunstancia, inspección, instrumento…
Cando nos encontramos co prefixo TRANS- e unha palabra que comece por -S-, soamente empregaremos un -S-.
Exemplos:
-transecular, transilvano…
Este prefixo reduciuse a TRAS- en palabras populares como:
-trasfegar, trasladar, trasnoitar, traspasar, traspoñer, trastornar.
-PC-, -PN-, -PS-, -PT-
Como norma xeral estes grupos mantéñense sempre.
Exemplos:
-adopción, corrupción, excepción… hipnose, hipnotizar… eclipse, elipse… excepto, optar, receptor…
Mais, existe unha serie de palabras que perderon o primeiro elemento nos grupos -PC- e -PT- por seren xa moi antigas ou moi usadas así como tamén as da familia das derivadas da terminación latina -SCRIPTUS.
Exemplos:
-ditongo, escritor, tritongo…
-adscrición, subscrito, prescrición…
Tamén existe un pequeno grupo de palabras nas que se vocalizou a primeira consoante do grupo.
Exemplos:
-receita, receitar, adoitar (co significado de “acostumar” e non debemos confundilo con “adoptar”), bautismo, bautizar.
Consoante + PC, consoante + PT
Nesta xuntanza de tres consoantes sempre se vai perder a consoante do medio -P-.
Exemplos:
-escultura, perentorio, suntuoso, prontuario…
PN-, PS-, PT-
A pesar de que a tendencia na fala é a de eliminar o primeiro elemento das palabras que comecen por estes grupos, na escrita debemos aínda mantelos inalterados.
Exemplos:
-pneumonía, pneumotórax, pneumático… psicoloxía, psoriase, pseudónimo… pterigotos, pterodáctilos…
-ST-
Este grupo soe aparecer en varias palabras de orixe antiga e non soe presentar ningún problema á hora da escrita. Pero un caso a termos en conta será o do prefixo POST- / POS-. Escribiremos POST- cando vaia seguido dunha palabra que comece por vogal e POS- cando a palabra seguinte comece por consoante.
Exemplos:
-postelectoral, postoperatorio…
-posdata, posguerra, pospoñer, posprodución…
Fraseoloxía:
*”Non estar o alcacén para gaitas” (Que non se está de bo humor)
*”Andar ás agachadas” (Andar ocultándose)
*”Ser coma un angazo” (Ser moi torpe, moi lento/-a)
*”Ser raro/-a coma un coador” (Ser unha persoa moi rara, moi difícil de tratar)
*”Ser cura antes ca sancristán” (Ser unha persoa experimentada, hábil…)
*”Ser baixo/-a coma un nobelo” (Que unha persoa é moi pequena)