As conxuncións e locucións conxuntivas
As conxuncións son aquelas palabras invariábeis que serven como nexo de unión entre palabras, frases, oracións… O mesmo ca nos temas anteriores, poderemos encontrar formas simples, dunha soa palabra, que serán as conxuncións (porque) e tamén nexos formados por máis dunha palabra, que serán as locucións conxuntivas (xa que). Dependendo do tipo de relación que exista entre os os elementos nos que a conxunción, ou locución, serve de nexo teremos dous tipos de conxuncións: coordinantes e subordinantes. Na coordinación os elementos desempeñan a mesma función no mesmo nivel. Nas subordinantes unha oración vai funcionar dentro da outra, polo que non están ao mesmo nivel.
Clases
Na seguinte clasificación incluiremos todos os tipos de conxuncións sen termos en conta se son coordinantes ou subordinantes.
Conxuncións copulativas
Serán aquelas que sumen dous o máis elementos presentados nunha orde determinada.
Formas:
a mais |
e mais |
nin |
e |
mais |
Exemplo:
–Para probar o vestido faltábamos ganduxar a lapela e (mais, e mais…) os ollais
Conxuncións disxuntivas e distributivas
Serán aquelas que funcionen como nexo entre diferentes opcións… A conxunción disxuntiva, ou distributiva, pode ir soamente entre os dous últimos elementos, de haber varios, e moitas das veces incluso reforzada por “ben” (tes que te aclarar sobre que carreira estudares: Medicina, Bioloxía ou (ben) Matemáticas).
Formas:
ben… ben |
cal… cal |
nin… nin |
ora… ora |
ou |
ou… ou |
(que)… que |
quer… quer |
volta… volta |
xa… xa |
Exemplos:
–(que) sexa un leitón que sexa un chino, ti mércao e xa está
–Aquela bica –quer por non levedar, quer por falta de cocedura- non estaba nada boa
Conxuncións adversativas
Son aquelas que contrapoñen dúas oracións ou termos sintácticos, unha contraposición que poderá ser total ou parcial.
Formas:
a menos que |
aga que |
agás que |
agora ben |
agora que |
así e todo |
bardante que |
con todo |
e iso que |
emporiso |
excepto que |
fóra de que |
inda / aínda que |
mais |
menos que |
no entanto |
non obstante |
ora ben / que |
en troques |
pero |
porén |
por iso |
quitado /quitando que |
mentres (que) |
sacado / sacando que |
senón (que) |
só que |
Exemplos:
–Non lle fixera un limiar ao libro, emporiso quedara contento coa edición
–Non lle puxera o loro ao xugo, no entanto as vacas tiraron igual
–A lupanda fora boa, porén non tivera queimuras no estómago
Conxuncións concesivas
Serán aquelas que precedan a unha oración que indique obxección, dificultade, problemas…
Formas:
a pesar de que |
a pouco que |
aínda / inda que |
así |
ben que |
máis que |
mal que |
malia que |
mesmo que |
nin que |
por (+adx.) que |
por máis que |
por moito que |
por pouco que |
Exemplos:
–Malia que tiña todo o pelo enguedellado, o peiteado quedoulle ben
–Por difícil que fose tallar aquel escano, ela ía intentalo
Conxuncións condicionais
Fan referencia á condición ou necesidade de que se verifique algunha situación, contexto, circunstancia…
Formas:
a menos que |
a nada que |
a non ser se |
a pouco que |
aga se / que |
agás que / se |
a non ser que |
bardante que |
cando |
caso de que |
catar se |
con que |
con tal (de) que |
de non ser que / se |
en caso de que |
excepto que / se |
onda non |
quitado que / se |
quitando que / se |
sacado que / se |
sacando que / se |
salvo que / se |
se |
sempre que |
senón que |
Exemplos:
–Sempre que despois non te vaias de esmorga, conta comigo
–Con que lle deas unha esmola, por cativa que sexa, xa está ledo
Conxuncións causais
Serán aquelas que indiquen unha causa, motivo ou razón.
Formas:
como |
como queira que |
dado que |
pois (que) |
por causa de que |
por cousa de que |
por culpa de que |
por mor de que |
porque |
posto que |
que |
visto que |
xa que |
Exemplo:
–Non seguiron andando como queira que se pararon naquela espenuca
Conxuncións consecutivas
Serán aquelas que unan oracións segundo unha consecución lóxica.
Formas:
(así) pois / que |
conque |
daquela |
de aí que |
de forma que |
de maneira que |
de modo que |
de xeito que |
entón |
logo |
polo tanto |
por conseguinte |
por tanto |
tan(to)… que |
xa que logo |
Exemplo:
–Rompeulle o manlle e daquela tiveron que parar a malla
Conxuncións finais
Son as que establecen relación de finalidade entre as oracións nas que exercen como nexo.
Formas:
a fin de que |
a que |
en favor de que |
para que |
porque |
que |
Exemplo:
–A fin de que amolecese, mollaron o miolo do pan con leite
Conxuncións locativas
Serán aquelas que introducen oracións que indican o lugar onde se realiza o indicado na oración principal.
Formas:
onde |
onde queira que |
Exemplo:
–Onde queira que te morda unha avespa, sempre che dará reacción
Conxuncións temporais
Son as que introducen oracións que sinalan a idea de tempo.
Formas:
antes (de) que |
ao / ó que |
apenas |
asemade |
así que |
ata / até que |
axiña que |
cada vez que |
cando |
cando queira que |
decontado que |
deica que |
dende que |
des que |
deseguida que |
despois (de) que |
en canto |
en tanto |
entre tanto |
entrementres |
inda ben non |
logo que |
mal |
mentres |
mentres tanto |
namentres |
non ben |
(por) en canto |
sempre que |
tan presto |
tan pronto |
Exemplos:
–Non se pode capar e asemade asubiar
–Non ben levou o golpe no nortello xa lle comezou a inchar
–Entrementres ides preparando o orzamento, nós imos estudando o proxecto
Conxuncións modais
Introducirán oracións onde se indique a maneira de como se realiza o sinalado na principal.
Formas:
(así) como |
ben como |
coma /como se |
como queira que |
conforme |
consonte |
de forma que |
de maneira que |
de modo que |
de xeito que |
mal como |
segundo |
sen que |
(tal) cal |
(tal) como |
tal e como |
Exemplos:
–Consonte (conforme…) foron chegando os invitados o patrón sentíase máis oufano
–Segundo meteu os aveños na pallota, pechou ben a porta
Conxuncións comparativas
Indican a idea de comparación.
Formas:
ca |
coma |
como |
que |
Exemplos:
-Aquel diadema tiña tantas perlas coma o anterior
-Tiña máis eguas ca o veciño
Conxuncións completivas
Serven para introducir oracións substantivas ou completivas.
Formas:
que |
se |
Exemplos:
–Dixéronme que foras enfeitada con moitas alfaias
–Non che sei se o enfeitizaría con aquel meigallo
Fraseoloxía:
*”Ser buliqueiro coma un axóuxere” (ser moi inquieto/-a ou ter moita actividade)
*”Levar unha cousa coma quen leva un santo” (facer ou levar algo con agrado)
*”Ser coma unha ortiga” (ser unha persoa bruta, agresiva, esquiva…)
*”Ser coma un arado de ferro” (ser moi bruto/-a)
*”Agardar coma o gato ao rato” (estar á espreita de algo)
*”Non haber máis ca un camiño” (non haber ou ter outra posibilidade)
Refraneiro: *”A xeada de febreiro mata a vaca e tamén o leiro” *”Alzar sen vento e parir sen tempo non pode ser” *”O que de mozo non tolea, de vello perde a cabeza” *”Os nabos e os señores, canto máis raros, mellores” *”Quen ben ten e mal escolle, por mal que lle veña non se anoxe” *”Unha filla é unha marabilla; dúas, boas son; e tres e a nai, volven tolo ao pai” |