Araceli Gonda: “Eu sempre dixera que quería traballar na televisión, pero detrás das cámaras”

“Guionista autónoma. Vamos, que podo pensar por min mesma. Ou non… o que diga o produtor”. Isto é o que di o teu perfil de Twitter, Araceli. Malos tempos para os autónomos e malos tempos para pensar por un mesmo quizais…

Para ser autónomo a cousa non pinta ben, a verdade, pero para pensar por un mesmo eu diría que estamos nun momento bárbaro. Igual foi por escoitar tantas veces de pequena aquel aviso contra as faladorías que vén dicir “do que che conten, nada e do que vexas, a metade”, pero o caso é que sempre me pareceu mellor opción darlle unha revisión crítica e persoal ás cousas antes de aceptalas como válidas. Hai opinións establecidas e puntos de vista que son vendidos como verdades absolutas pero despois, que a nada que te poñas a rascar, caen polo seu propio peso. Ademais, pensar por un mesmo é gratis.

Ti estudaches xornalismo e antes de dedicarte ó guión fuches “a chica dos deportes” da Televisión de Galicia. Como recordas aquela etapa? Como foron aqueles anos diante da cámara?

De moita aprendizaxe, porque ademais cando empecei na tele aínda estaba estudando a carreira. E foi tamén unha etapa moi divertida. Coñecín profesionais dos que aprendín moitísimo e sobre todo, coñecín compañeiros marabillosos. Logo, o de estar diante da cámara foi circunstancial. Eu sempre dixera que quería traballar na televisión, pero detrás das cámaras. O que pasa é que ás veces a vida lévate por uns camiños cos que non contabas.

Deportes por elección propia ou tamén polas circunstancias?

Un pouco de todo. Empecei na TVG facendo prácticas por medio da Facultade. Eu quería entrar en deportes porque me falaran moi ben do equipo de traballo, pero non me atrevía a pedilo de primeira opción porque non era unha experta nin moito menos. Así que pedín primeiro informativos e segundo deportes. Déronme o segundo, e fixéronme feliz sen ter eu cargo de conciencia! (Risas) E logo un contrato foi levando a outro durante os case doce anos que traballei alí.

É un traballo para valentes. Non é sinxelo saír día tras día á palestra, non da un pouco de vertixe? Cos zappings aí á que salta… (Risas)

E que en realidade eu non quería! Un sábado estaba na miña casa, chamoume un dos meus xefes e díxome, “nena, mañá saes”. Eu díxenlle “non”. El dixo “si”. Eu dixen “non”. El dixo “si”. E gañou el. Chamou para que me fose mentalizando pero o que conseguiu é que eu non durmise aquela noite. Obviamente, a primeira vez que entrei en plató tremía de pés a cabeza, porque estás moi exposto, e máis nos programas en directo. Pero aprendes a xestionar os nervios. Ademais, un pouco de tensión vai ben para manterte alerta. E afortunadamente, daquela os programas de zapping non se levaban tanto como agora.

E non quero ser eu a que che saque as cores, pero escoitei por aí unha anécdota… Que pasou con aquel gol de Kovacevic? (Risas)

Mi madriña, o famoso “novidades, Araceli”! Pois pasou nun “En xogo”, que era un programa que seguía toda a xornada e que duraba horas. Varios xornalistas estabamos en plató vendo cadanseu partido por unha tele que tiñamos na mesa, e o presentador, que era Alfonso Hermida, dábanos paso de cando en vez para que comentásemos o máis destacado. Cando había gol ían a ti e tiñas detrás túa unha pantalla na que pinchaban o partido para que o espectador puidese velo tamén. O caso é que aquel día a min tocárame a Real Sociedade, e Alfonso dixo algo así como “imos ata Anoeta, porque hai novidades, Araceli”. E si que había novidades, porque Kovacevic acababa de marcar. Así que empecei a contar o gol, cos ollos fixos na cámara, mentres na pantalla de detrás de min o que se vía era a Kovacevic protestanto porque llo anularan, cousa da que eu non me decatara. Devólvolle a Alfonso, volvo centrarme no monitor, vexo que lle anularan o gol, cágome en todo polo baixo, e case inmediatamente, claro está, Alfonso volve ir a min: “volvemos a Anoeta porque hai novidades, Araceli”. E entón eu empezo a explicar que lle anularan o gol a Kovacevic, mira ti que cousas, blablablá… Mentres na pantalla de detrás miña se vía a Kovacevic celebrando, porque acababa de marcar outra vez, o condenado! Eu borrara aquela anécdota da miña cabeza, recordouma anos despois un camareiro, que mesmo dixo que el e os seus colegas adoptaran aquel “novidades, Araceli” como coletilla cada vez que se lles torcían as cousas. Vamos, que podería dicirse que eu fun a precursora do “gracias, Sara” (Risas)

(Risas) Totalmente! Bueno, e despois desta etapa, e á marxe das “novidades Araceli”! Chega un día no que comezas a escribir e decides deixar o xornalismo e dedicarte de cheo ó guión. Como foi aquilo?

A min sempre me gustou escribir, e pasábao moi ben na Facultade cada vez que tiñamos que facer curtas ou historias para a radio, pero sen máis. Ata que un día me apuntei nun cursiño de guión que daba Andrés Mahía, un dos Zopilote. O primeiro que nos dixo foi que un guionista faise escribindo, así que nos puxemos a idear entre todos unha comedia sobre estudantes que comparten piso. Eu púxenlle ganas, non o vou negar. Rematou o curso, e ás poucas semanas recibo unha chamada dun editor de guión: estaban escribindo unha comedia de estudantes que comparten piso –nada que ver coa nosa-, quedaran sen un guionista e Mahía faláralle de min. Fixen unha proba e colléronme. A serie era “4º sen ascensor”, o editor era Xosé Morais. E esta foi unha desas veces nas que unha serie de circunstancias se alían para que a túa vida sexa mellor.

Foi difícil deixar a tele ou máis ben era algo que desexabas facer?

Foi difícil decidirme a dar o paso, aínda que era algo que quería facer desde había tempo. O guión gustábame moito máis, pero tamén supuña unha inseguridade laboral máis grande. Ata que me decidín, e marchei para dedicarme a escribir. A miña etapa da tele estivo moi ben, pero non me arrepinto do paso que dei.

Que supuxo para ti Padre Casares? Que significou na túa carreira e que significou tamén a título persoal?

Padre Casares foi a primeira serie da que sentín que realmente formaba parte. Encargáranme os diálogos do piloto e foi un proceso bastante longo e creativo, no que foi cambiando o plantexamento inicial, e co que eu fun medrando tamén. Ademais sentía que estabamos falando dun mundo que coñecía ben. Recordo estar escribindo aquel primeiro capítulo e rindo eu sola. Pero cando os actores lle deron vida e vin o resultado, aquilo era mellor do que eu imaxinara, que é unha sensación marabillosa para un guionista. Por circunstancias, tamén foi a primeira vez que entrei máis en contacto co equipo e cos actores, e xerouse un ambiente de traballo moi chulo. Cando todo iso se completa cunha boa resposta da audiencia, xa non podes pedir máis.

“4º sen ascensor”, “Padre Casares”, “Terras de Miranda”, ou “A Vida por Diante”, por exemplo. Non sei se hai moitas diferenzas entre cada proxecto ou se ó final o proceso é similar…

O que teñen de común os proxectos é que intentas dar o mellor de ti e entregar un guión co que esteas convencido. Logo pode cambiar o tema, o ton, os personaxes… Pode haber máis ou menos humor, máis ou menos drama. O que tes que facer é adaptarte, e facelo o mellor que sabes.

O que tamén foi un valor engadido en Padre Casares, quen cho ía dicir de pequena! É que túa nai traballou na casa do cura, non?

Si, houbo algunha historia que saíu da súa experiencia, pero sobre todo o que collo de miña nai é o carácter, a forma de pensar e de dicir as cousas, que non sempre se plasman nun único personaxe. É certo que Amelia ten moito de miña nai, pero non é menos certo que algunhas das barbaridades que di Puri tamén as podería dicir a miña proxenitora perfectamente. E peores tamén! (Risas)

Entón, bótase man da vida dun mesmo para escribir?

Sempre. Pero a vida dun vaise construíndo con moitas cousas: as experiencias polas que pasas, a xente que coñeces, os libros que les, as películas que ves… É unha mestura de todo. E a onde non chega a experiencia, está o estudo e a documentación. Pero si que é certo que é máis fácil escribir do que coñeces.

E identifícase un cos personaxes? Acabase poñendo un pouquiño dun mesmo neles?

Non é que me identifique cos personaxes, exactamente. Non falan por ti, tes que falar ti por eles. Á hora de escribir non podes pensar “que diría eu se estivese nesa situación?”. É máis ben un “se eu fose ese personaxe, con ese carácter, con esa experiencia vital… que diría nesa situación?”. A min pásame que lle acabo collendo cariño a todos, e sempre hai algún que presta escribir especialmente. E non ten por que ser o protagonista. Ás veces, co que menos contabas, o máis afastado de ti, acaba sendo o teu favorito para escribir.

Que lle pasa ó San Roque de Morgadáns Araceli? Que pasou aí? (Risas)

Bueno, estasmas sacando todas… Pasou que nun capítulo de Padre Casares un grupo de personaxes cantaban unha canción de San Roque, e eu puxera a que se lle canta na miña parroquia. Se nun capítulo hai cancións, antes de gravalo mándaselles ós actores a letra e a música para que as aprendan. Pero con este despistáronse, e chegaron á gravación e ningún actor sabía a canción. Como medida de urxencia, chámanme de produción por se llela podía cantar por teléfono para que a aprendesen no momento. E claro, díxenlles que si. Poñen o teléfono en altavoz (eu oía os actores de fondo “quen é, quen é?”, “calade, que é Araceli!”). Morta de vergonza, pero aí que empezo a cantar a canción. Dúas veces. Tres. Pero ben. Sacan a canción, sae o capítulo, e todo perfecto. Pero pouco tempo despois achégaseme unha veciña de Morgadáns e pregúntame se eu tiven algo que ver co capítulo da canción de San Roque. E eu dígolle que si, toda chea, orgullosa de sacar algo do meu pobo na televisión. E di ela “xa me quería parecer, porque un cura díxonos nunha ocasión que nós aquí esa canción cantámola mal”. En fin.

(Risas) O que non che pase a ti.. Bueno, risas aparte, falamos agora do primeiro filme no que traballaches “18 Comidas”, que creo que para empezar foi unha experiencia bastante especial…

Esa película é un proxecto moi persoal do director, Jorge Coira. El tiña pensadas xa moitas das historias que quería contar, pero nun momento chamounos a Diego Ameixeiras e a min para discutilas con nós e por se podiamos aportar algunha nova. Como guionista, foi un proxecto moi interesante que funcionou tamén como cura de humildade. Porque ás veces a nosa obsesión é que, tanto director como actores, respecten o texto que está escrito. Pero aquí, aínda que os personaxes e as historias estaban moi pensadas e traballadas, non se escribiu nin unha soa liña de diálogo. Todo o que din os personaxes é resultado da improvisación dos actores. Por iso resulta tan natural e tan auténtica.

E con ela acadastes un premio Mestre Mateo. Como recibiches este galardón? Como te sentiches nese momento?

Foi unha alegría, claro. Que che dean un premio na casa, coa familia presente e rodeado de compañeiros é unha sensación marabillosa.

Da forzas para continuar? Está claro que a crise afecta a todos os sectores, pero ó audiovisual estao azoutando con forza. Como valoras a situación dende dentro?

Bueno, o premio foi en 2010, a película rodouse hai cinco anos, e aínda non fixemos outra. Iso xa pode dar unha pista de como está a cousa. Houbo un baixón moi forte no sector. Fanse menos cousas e fanse con menos cartos, e hai moita xente que o está pasando mal.

A ti polo de agora vémoste traballar moito (iso é bo!) Ultimamente en Luci, non? A que poderíamos dicir que é a Bridget Jones galega! (Risas)

A Bridget Jones galega! (Risas) Pode ser que as dúas teñan un tipo semellante de mala sorte, aínda que eu diría que Luci é algo menos desastriño. Seguimos pelexando coas súas aventuras e desventuras. É un proxecto pequeno no que me presta moito traballar, e de novo polo equipo que se formou. Con Jorge e Pepe Coira enténdome moi ben, de feito ultimamente traballamos moito xuntos en distintos proxectos. Tamén dá gusto traballar cun produtor como Fosco. E, de novo, os actores da serie son impresionantes. Si que estou contenta, si.

E tamén te fixeches profe! Deches clase de guión na Facultade de Comunicación Audiovisual, que tal che foi? Eras das boas?

Estiven tres anos dando guión en Comunicación Audiovisual, en Santiago, e foi toda unha experiencia. Sentes a responsabilidade enriba de ti, é un traballo esixente, pero no que tamén recibes moito. E non sei… Eu collino con ganas e intentei dar o mellor de min. O outro día estaba falando na Facultade co actual profesor de guión, Roberto Méndez, e achegouse un rapaz ó que eu lle dera clase e dixo “vaia, o profesor de guión do que tan ben falan os alumnos, coa profesora de guión da que tan ben falábamos os alumnos”. Non sei ata que punto é certo, pero a min fíxome moita ilusión, a verdade.

E aínda que xa me estou pasando de preguntona, non quería deixar de facer referencia ó teatro para nenos, no que tamén andas metida. Descubriches un novo reto escribindo para os cativos?

Escribín dúas obras infantís, “Flis-fli-ris-flás” e “A rebelión do monicreque”. Tamén fixen algunha colaboración en teatro para adultos. Os nenos son o público máis duro e esixente que hai, porque se non lles gusta, non o disimulan. Pero do mesmo xeito, é un gustazo velos cando entran a xogar e a interactuar cos actores, porque máis que ver a obra, os nenos vívena. Para nenos tamén estou a punto de sacar un libro, que ten que estar saíndo estes días, “Os amigos de Santi”. Pero isto díxeno aquí sen pensar e por pura casualidade, non como manobra de márketing nin nada parecido! (Risas)

Por suposto! Con todas as que che fixen contar, inda menos mal que tamén facemos algo de publi que senón mátasme… Grazas Sara, digo, grazas Araceli!